In de vorige les had ik het over het doseren van informatie en hoe je daar gebruik van kunt maken. Je hebt per zin nagedacht over wat ik met iedere zin suggereerde of bedoelde. Als je in de mogelijkheid bent om te printen, print jouw versie uit. Ik heb deze fileeropdracht zelf ook gedaan en dit is mijn versie:

Vergelijk jouw versie en mijn versie zin voor zin met elkaar. Nu weet jij exact wat ik ermee heb geprobeerd over te brengen en of dat (voor jou als lezer) is gelukt. Er bestaat altijd een kans dat een lezer mijn boodschap niet (of niet volledig) heeft opgepikt. Dat geeft niet. Zodra het verhaal klaar is (en is getest op een aantal lezers), moet het losgelaten worden om het verhaal, het verhaal te laten zijn. Net als een kunstwerk in een museum. De kunstschilder staat er niet naast om het te verduidelijken. Het is wat het is.

Als schrijvers willen we graag onze boodschap overbrengen aan de lezer, waardoor we geneigd zijn om zoveel mogelijk informatie in hapklare brokken aan te bieden. Maar dat is niet interessant. Het haalt de vaart uit het verhaal. Je haalt de lezer weg uit de situatie en laat 'm helicopteren over het hele verhaal, terwijl de lezer juist dichtbij het personage, middenin de scène wil blijven. Daarnaast wil de lezer zelf nadenken en zelf conclusies trekken. De boodschap van je verhaal leg je er daarom als laag onder. Het is niet direct zichtbaar en de lezer moet denkstappen maken om de laag bloot te leggen.

In mijn verhalen probeer ik alle antwoorden van de vragen die de lezer zou kunnen hebben, ergens in het verhaal te stoppen. De lezer krijgt de informatie als puzzelstukje aangereikt, maar zal zelf de puzzel moeten leggen. De lezer wordt hierdoor uitgedaagd om actief te blijven tijdens het lezen. Hij stelt zichzelf vragen en vormt (onbewust) een oordeel. Hij gaat op zoek naar de informatie die verstopt zit in de tekst om conclusies te kunnen trekken en daardoor aan antwoorden te komen.

Maar iedere lezer is anders. Je weet niet precies wat je lezer denkt en oppikt uit je verhaal. Daarom gaan we het sturen. We sturen zijn gedachten de richting op die we willen om toch controle te houden over de boodschap die we over willen brengen. We kunnen hem heel subtiel door middel van verstopte woorden uitnodigen tot het (onbewust) vormen van een oordeel of conclusie. Door bijvoorbeeld een personage te omschrijven met een paar woorden die een negatieve lading hebben, zal de lezer, bewust of onbewust, eerder geneigd zijn om een negatief oordeel te vormen over dit personage. Deze woorden met een negatieve lading verstop je tussen de neutrale woorden, zodat het niet of nauwelijks opvalt. Het “kwaad” is echter al geschied. De woorden worden opgenomen door de lezer en meegenomen in zijn oordeel over het personage. Door juist dit personage in de plotwending een heldendaad te laten verrichten, beseft de lezer dat hij het personage heeft bevooroordeeld. Zijn mening over het personage klopt niet met de werkelijkheid. Dat moment van realisatie is heel waardevol. Het verhaal heeft de lezer mentaal in beweging gebracht en grote kans dat hij de onderlaag van het verhaal heeft ontdekt.

OPDRACHT 3:
Lees dit fragmentuit de ShortThrill IJZEREN GREEP en beschrijf hoe jij het personage Jakob ziet met de informatie uit dit stukje tekst. Als je deze ShortThrill al kent, probeer je dan voor te stellen dat je een blanco lezer bent bij het beschrijven van Jakob. Wat zou de lezer nu waarschijnlijk vinden van Jakob? Wat zal het oordeel zijn? En de verwachting? Waar stuur ik als schrijver op aan?

Lees nu de hele ShortThrill IJZEREN GREEPen beschrijf Jakob nogmaals. Kun je de onderlaag in het verhaal ontdekken? En hoe heb ik die geprobeerd te verstoppen?

TERUGKOPPELING
Ook deze opdracht maak je voor jezelf. Over een aantal lessen zul je de kennis en inzichten die je hebt opgedaan in de eerste paar lessen, gaan toepassen bij het schrijven van een eigen tekst. Dan zal ik je vragen het naar mij te mailen, zodat ik je van feedback kan voorzien.

Tot volgende week bij les 4!

Lieve groet,