In deze les gaan we je verhaalidee met de twee verhaallagen verder ontwikkelen. Besef dat een verhaalidee nog alle kanten op kan. Leg je dus niet vast aan wat je nu hebt, maar laat het een beginpunt zijn van waaruit je verhaal kan groeien. Voor je in de spreekwoordelijke pen klimt, gaan we eerst zorgen dat de constructie van je plot sterk is, zodat je niet straks uren aan het schrijven bent en er dan achter komt, dat je plot zo stevig is als een drilpudding en de lezer de plotwending al van mijlenver aan ziet komen.

In de suggestieve verhaallaag is je verhaal voorspelbaar en presenteren je personages zich zoals je zou verwachten. Zoals ik al eerder zei zal de lezer een logische verwachting hebben van de voortgang van het verhaal als je subtiel gebruik maakt van stereotyperingen en vooroordelen. Houd de suggestieve verhaallaag daarom simpel en wellicht wat cliché. In de uiteindelijk uitwerking kun je de clichématigheid verbloemen door andere elementen (zoals kader, setting, beschrijvingen, handelingen, dialoog en interne monoloog) authentiek neer te zetten. De lezer zal de clichématigheid alleen ervaren in de verwachting van de plotontwikkeling en niet in de leesbeleving zelf. Anders zou je het gevaar lopen dat de lezer afhaakt en je verhaal aan de kant legt, nog voor je briljante plotwending zich kan ontvouwen. In de komende lessen zal ik je begeleiden in het authentiek uitwerken, dus maak je daar op dit punt niet druk om.

Als we opnieuw kijken naar de ShortThrill IJZEREN GREEP dan zien we de clichématigheden terug in de personages Jakob en Mandy. Jakob heb ik, zoals je al hebt ontdekt, stereotyperend neergezet door hem tribaltatoeages te geven, een boomberjack, kisten met stalen neuzen, een kaal hoofd, zijn bewegingen agressief aan te zetten en zijn taalgebruik grof te laten zijn. Hij heeft in de suggestieve verhaallaag de hoogste status. Zijn rol is superieur, oftewel hij is de baas in dit verhaal (interpreteert de lezer).
Mandy daarentegen is een vrouw, waardoor ze vanuit stereotyperend oogpunt al meer kwetsbaar is (ten opzichte van het personage Jakob). Ze is tenger gebouwd. Is defensief in haar houding en gedrag. Ze maakt gebruik van woorden als ‘vluchten’. De lezer zal haar waarschijnlijk voor zich zien als een angstige fragiele vrouw. Haar status in de suggestieve verhaallaag is die van de ondergeschikte en er wordt zelfs aangestuurd op de rol van slachtoffer. Zoals je ziet, is dat hartstikke cliché en dus perfect om de werkelijke verhaallaag goed verborgen te houden.
In de werkelijk verhaallaag zijn de rollen omgedraaid. Mandy blijkt in deze situatie juist superieur te zijn en Jakob zit in de ondergeschikte positie waarin hij als vader wordt weggehouden bij zijn kind. Hij probeert zijn zoon te beschermen tegen de mishandelingen van de moeder, maar wordt op alle manier tegengewerkt.

Een statuswisseling is een handig uitgangspunt om een verrassende plotwending te creëren door dit in de werkelijke verhaallaag andersom te laten zijn. Door stereotypering en statuswisseling te combineren heb je al vrij snel een verrassende plotwending.

In veel verhalen gebeurt de statuswisseling tíjdens de ontwikkeling van het verhaal. Het slachtoffer ís ook werkelijk het slachtoffer en vindt bijvoorbeeld een manier om te ontkomen uit de situatie of weet de situatie de baas te worden. De lezer 'ziet' dit gebeuren. Helemaal prima natuurlijk. Dit kan net zo goed een sterk plot zijn, waarin de lezer niet kan stoppen met lezen door de spanning. Want hoe loopt het af? Je hebt als schrijver ontelbaar mogelijkheden hoe dit uitgewerkt kan worden.
Maar zo'n plot is wel meer voorspelbaar, dan wanneer je de statuswisseling laat plaatsvinden in de perceptie van de lezer. Door te spelen met zijn eigen vooroordelen. En dit zorgt er namelijk ook voor dat je in de plotwending gebruik kunt maken van nóg een statuswisseling. Een dubbele statuswisseling dus! De lage status (personage A) blijkt al die tijd al de hoge status te hebben en aan het einde van het verhaal weet personage B (die écht de lage status heeft) te ontsnappen aan de situatie of de situatie de baas te worden. Dit geeft zoveel meer mogelijkheden om een uniek plot neer te zetten, waarbij de lezer met stomheid geslagen zal zijn door de verrassende plotwending en zal jubelen over jouw schrijftalent!

OPDRACHT 6:
Pak je verhaalidee met de twee verhaallagen die je tijdens de vorige les hebt bedacht erbij en neem de twee belangrijkste personages onder de loep in de werkelijk verhaallaag. Wie heeft de hoge status, wie heeft de lage status? En bedenk waarom die status omdraait bij de plotwending. Wat gebeurt er?
Vervolgens neem je de suggestieve verhaallaag en laat je de status omgekeerd zijn aan hun status in de werkelijkheid verhaallaag. De statussen uit de suggestieve verhaallaag neem je als leidraad voor het ontwikkelen van het uiterlijk, de houding, het gedrag, de positie/rol en het taalgebruik van je personages.

Als je dit in je hoofd hebt uitgedacht, maak je een karakterschets per hoofdspersonage. Neem daarin zoveel mogelijk mee wat je kunt bedenken: zoals naam, leeftijd, echtelijke staat, gezinssituatie, herkomst, beroep, persoonlijkheidstrekken, karakter (denk bijvoorbeeld aan expressief of introvert), mogelijke (jeugd)trauma’s en wat er allemaal nog meer in je opkomt wat bij dit personage van belang kan zijn.
Ik zei je al dat je gebruik kunt maken van clichématigheid om de kans op vooroordelen in de perceptie van de lezer te vergroten, dus neem dat bewust mee in je ontwerpproces, MAAR… zorg er wel voor dat je personages realistisch blijven en verwerk de clichés subtiel. Maak geen karikaturen van je personages.

TERUGKOPPELING
Laat je karakterschetsen, nadat je ze hebt gemaakt, even liggen, want wellicht voeg je na enkele dagen nog iets toe of pas je iets aan. Ben je na een paar dagen tevreden over de karakterschetsen, mail ze dan naar mij toe.
Ik heb het liefst dat je je mail zonder bijlage verstuurt, dus dat je de karakterschetsen in de tekst van de mail zelf zet. Herhaal in je mail ook kort (in maximaal drie zinnen) wat je suggestieve en wat je werkelijke verhaallaag is om mijn geheugen weer even op te frissen. ;-)

Mail naar: team@sietskescholten.nl

Ik wens je heel veel plezier!

Lieve groet,